Światowy Dzień Zdrowia obchodzony jest każdego roku w dniu 7 kwietnia. Jest to dzień związany z powstaniem Światowej Organizacji Zdrowia w 1948 roku. Co roku jest wybierany temat przewodni z zakresu zdrowia publicznego, który w danym okresie wymaga zwrócenia szczególnej uwagi, w tym roku jest nim CUKRZYCA!


CUKRZYCA*
Wyzwanie
Cukrzyca jest przyczyną niedomagania i cierpienia około 60 mln. osób, które żyją z tą
chorobą w Europejskim Regionie WHO. Stanowi również poważne obciążenie dla
gospodarki i systemu ochrony zdrowia w państwach Regionu. Może prowadzić do
rozwoju chorób układu krążenia, utraty wzroku, niewydolności nerek, amputacji kończyn
i śmierci. W Europejskim Regionie WHO rozpowszechnienie cukrzycy rośnie we
wszystkich grupach wiekowych – obecnie w niektórych państwach choruje już 10-12%
ludności. Nasilenie epidemii cukrzycy jest ściśle związane z wyraźnym trendem wzrostu
nadwagi i otyłości, niezdrowego sposobu żywienia, braku aktywności fizycznej i trudnych
warunków społeczno-ekonomicznych.
Obciążenie cukrzycą w Europie

• W Europejskim Regionie WHO 64 mln. osób żyje z cukrzycą, w tym 33 mln. kobiet i 31 mln. mężczyzn w wieku 18 lat i powyżej . W państwach Europejskiego Regionu WHO, odsetek osób dorosłych chorujących na cukrzycę waha się w przedziale od 5,2% do 13,3% wśród mężczyzn i od 3,3% do 14,2% wśród kobiet.

Rozpowszechnienie cukrzycy w Europejskim Regionie WHO wzrosło o 2% w latach 1980-2014; odsetek chorych zwiększył się z 5,3% ludności (w wieku 18 lat i powyżej) do 7,3%.
Pomimo, że cukrzycy można zapobiegać, corocznie w Europejskim Regionie WHO odnotowuje się kilkadziesiąt tysięcy zgonów z powodu tej choroby.

Według danych szacunkowych co najmniej 80% przypadków cukrzycy typu 2
można uniknąć.

Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna (IDF) szacuje, że w 2015 r.
wydatki związane z leczeniem cukrzycy stanowiły 9% budżetów ochrony
zdrowia w Europie, co jest równowartością 156 mld. USD.

Czym jest cukrzyca?
Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, której w dużej mierze można zapobiegać. Rozwija
się, gdy trzustka nie wytwarza wystarczającej ilości insuliny lub organizm nie jest w
stanie właściwie wykorzystywać wytworzonej insuliny, co prowadzi do podwyższonego
stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia).
Istnieją trzy typy cukrzycy:

• W cukrzycy typu 1 organizm nie wytwarza własnej insuliny. Zgodnie z

obecnym stanem wiedzy cukrzycy typu 1 nie da się zapobiegać. Wśród
objawów wyróżnia się: wydalanie nadmiernej ilości moczu (poliuria czyli
wielomocz), nadmierne pragnienie (polidypsja), stale utrzymujące się uczucie
głodu, utrata masy ciała, zaburzenia widzenia i uczucie zmęczenia. Objawy te
mogą pojawić się nagle wraz z chorobą o ostrym przebiegu.

• Cukrzyca typu 2 rozwija się na skutek nieprawidłowej gospodarki insulinowej organizmu.

Stanowi 90% przypadków cukrzycy na świecie i wdużej mierze można jej zapobiegać. Objawy mogą być podobne, jak w przypadku cukrzycy typu 1, ale często o mniejszym nasileniu. W związku z tym choroba może być zdiagnozowana po upływie kilku lat od jej wystąpienia, w momencie, gdy dojdzie już do powikłań. Do niedawna cukrzycę typu 2 uważano za chorobę osób w średnim i podeszłym wieku, ale częstotliwość jej występowania gwałtownie rośnie we wszystkich grupach wiekowych i coraz częściej obserwowana jest wśród dzieci i młodzieży.

• Cukrzyca ciążowa to hiperglikemia, która po raz pierwszy rozpoznana jest w przebiegu ciąży.

Objawy cukrzycy ciążowej są podobne, jak w przypadku cukrzycy typu 2. Cukrzycę ciążową najczęściej diagnozuje się podczas badań kontrolnych, które przechodzą kobiety w ciąży, a nie na podstawie zgłaszanych
objawów. Najczęściej występuje tylko okresowo, ale u kobiet obciążonych cukrzycą ciążową może rozwinąć się cukrzyca typu 2 na dalszym etapie życia.

Czynniki ryzyka
Badania nad epidemią cukrzycy wskazują, że wzrost rozpowszechnienia cukrzycy tylko
w 20% można wytłumaczyć oddziaływaniem niemodyfikowalnych czynników ryzyka,
takich jak starzenie się ludności i dłuższe trwanie życia. Rosnące występowanie
cukrzycy jest głównie spowodowane znacznie większym rozpowszechnieniem
modyfikowalnych czynników ryzyka, w tym nadwagi i otyłości, niezdrowego sposobu
żywienia, braku aktywności fizycznej i trudnych warunków społeczno-ekonomicznych.
Według danych szacunkowych w 2012 r. wysoki wskaźnik masy ciała (BMI) odpowiadał
za 17% wszystkich zgonów z powodu cukrzycy.
W Europejskim Regionie WHO rozpowszechnienie nadwagi wśród osób dorosłych w
wieku 18 lat i powyżej sięga niemal 63% wśród mężczyzn i 55% wśród kobiet.
Rozpowszechnienie zarówno braku aktywności fizycznej, jak i nadwagi i otyłości jest
najwyższe w państwach o najwyższym poziomie dochodów.
 
Zapobieganie
Jedynym skuteczny sposobem zwalczenia epidemii cukrzycy jest niedopuszczenie do
tego, aby ludzie zaczęli chorować na cukrzycę.
Wiele czynników ryzyka zdrowotnego związanych ze wzrostem masy ciała i w
konsekwencji z wyższym ryzykiem cukrzycy występuje już wśród dzieci i młodzieży.
W badaniach wykazano, że wprowadzenie prostych zmian w stylu życia skutecznie
zapobiega lub opóźnia rozwój cukrzycy typu 2.
 
W celu zapobiegania cukrzycy typu 2 i jej powikłaniom, osoby w każdym wieku
powinny:

• osiągnąć i utrzymywać prawidłową masę ciała;
• podejmować aktywność fizyczną – zalecane jest co najmniej 30 minut regularnej aktywności fizycznej o średniej intensywności przez większość dni tygodnia i większą dawkę aktywności przy walce z nadwagą;

• stosować zdrowy sposób żywienia obejmujący spożycie 3-5 porcji owoców i warzyw w ciągu dnia przy zmniejszonym spożyciu cukru i nasyconych kwasów tłuszczowych;

• unikać tytoniu – palenie tytoniu zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układukrążenia. Wskaźniki występowania chorób układu krążenia wśród osób dorosłych chorujących na cukrzycę są dwu- lub trzykrotnie wyższe niż wśród osób niedotkniętych tą chorobą.

Zarówno sektor publiczny, jak i prywatny odgrywają ważną rolę w walce z cukrzycą,
opracowując i wdrażając polityki i programy w celu zwiększenia świadomości i wiedzy na
temat rozpowszechnienia i skutków choroby, a także w celu stworzenia zachęt i
warunków do podejmowania aktywności fizycznej oraz zwiększenia dostępności zdrowej
żywności, przy jednoczesnym utrudnieniu dostępu i zmniejszeniu atrakcyjności
niezdrowych produktów żywnościowych. Do zmniejszenia ich spożycia szczególnie
mogą przyczynić się regulacje prawne dotyczące marketingu żywności o dużej
zawartości tłuszczu, cukru i soli. Podobnie jak podniesienie cen niezdrowych produktów
żywnościowych lub wprowadzenie zasad dotyczących ich obrotu zmniejszających
dostępność tego typu produktów może zniechęcać do ich spożycia i zachęcać do
wyboru innych, zdrowszych produktów.
 
Diagnoza i leczenie
Cukrzycę typu 2 można zdiagnozować na wczesnym etapie rozwoju choroby za
pomocą stosunkowo niedrogiego badania krwi. Niemniej Międzynarodowa Federacja
Diabetologiczna szacuje, że w Europie 40% osób wieku 20-79 lat (czyli 23,5 mln.
osób) żyje z niezdiagnozowaną cukrzycą z powodu braku świadomości lub
umiejętności rozpoznania początkowych objawów choroby, a niekiedy w związku z
trudnościami w dostępie do systemu ochrony zdrowia. Im dłużej chory żyje z
niezdiagnozowaną i nieleczoną chorobą, tym prawdopodobnie gorsze będą wyniki
podjętego później leczenia.
W leczeniu cukrzycy dąży się do obniżenia poziomu glukozy we krwi - znanego czynnika
ryzyka prowadzącego do uszkodzenia naczyń krwionośnych, przez co rośnie zagrożenie
chorobami układu krążenia. Osoby chorujące na cukrzycę typu 1 muszą przyjmować
insulinę. Osoby, u których stwierdzono cukrzycę typu 2 mogą przyjmować leki doustne,
ale również w ich przypadku może być konieczne podawanie insuliny. Cukrzyca jest
jedną z głównych przyczyn utraty wzroku, niewydolności nerek, amputacji kończyn
dolnych, a także pociąga za sobą inne długofalowe skutki zdrowotne. Dlatego osoby
chore na cukrzycę powinny przechodzić regularne badania kontrolne w kierunku
retinopatii, wykrycia wczesnych objawów chorób nerek, badania stóp (podologia) oraz
kontroli ciśnienia krwi i poziomu cholesterolu. Leczenie należy wspierać poprzez
wprowadzenie czterech wyżej omówionych zmian w zakresie stylu życia.
Osobom przyjmującym insulinę zaleca się samodzielne monitorowanie poziomu glukozy
we krwi. Pacjenci wraz z lekarzem powinni opracować plan działania przewidujący
odpowiednie dostosowanie dawki insuliny, spożywanej żywności i aktywności fizycznej
zgodnie z wynikami samodzielnie prowadzonej kontroli poziomu glukozy we krwi.
Niemniej niepotwierdzone dane wskazują, że zdecydowana większość pacjentów
przyjmujących insulinę nie ma możliwości prowadzenia samokontroli, często z powodu
kosztów.
 
Odpowiedź WHO
Zważywszy, że w przypadku czterech głównych chorób niezakaźnych występujących w
Europejskim Regionie WHO (cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory i przewlekłe
choroby układu oddechowego) wyróżniamy te same modyfikowalne czynniki ryzyka,
WHO stoi na stanowisku, że polityki opracowywane w celu zwalczania tych chorób
należy integrować w ramach podejścia populacyjnego, w celu przeciwdziałania
wszystkim chorobom niezakaźnym z tej grupy.
Celem profilaktyki realizowanej zgodnie z podejściem populacyjnym jest zmniejszenie
czynników ryzyka cukrzycy i pozostałych chorób niezakaźnych, jak również
ukształtowanie ogólnego środowiska, w którym ludzie żyją, spożywają posiłki, pracują,
uczą się i bawią, w którym łatwiej będzie im podejmować sprzyjające zdrowiu decyzje,
również ze względu na większą dostępność zdrowych produktów i zdrowego stylu życia.
Tego typu zmian nie da się przeprowadzić za pomocą jednej, wybranej polityki czy
interwencji. Potrzebne jest podejście „obejmujące wszystkie resorty i sektory
administracji rządowej” oraz prowadzenie profilaktyki cukrzycy typu 2 w sposób
uwzględniający wszystkie etapy cyklu życia.
Dążąc do przyspieszenia działań i zachęcając państwa członkowskie do przyjęcia
skutecznych rozwiązań w zakresie nadzoru, zapobiegania i zwalczania cukrzycy i jej
powikłań, WHO:

• ustala normy i standardy,
• monitoruje sytuację zdrowotną,
• stymuluje i wspiera badania,
• przedstawia rozwiązania w zakresie polityki opracowane na podstawie dowodów
• naukowych,
• tworzy partnerstwa, gdy potrzebne są wspólne działania, oraz
• działa na rzecz zwiększenia świadomości problemu światowej epidemii cukrzycy.

W celu uzyskania szerszych informacji proszę kontaktować się z:
Biuro WHO w Polsce
Al. Jerozolimskie 155
02-326 Warszawa
Tel.: +48 22 635 94 96
E-mail: whopol@euro.who.int

*Dane na podstawię ulotki informacyjnej WHO

wróć do aktualności